     |
|
Neanderthal-mens was lang voorgesteld als een ondersoort van Homo sapiens, met gebogen benen , grote en langwerpige schedel, wijkende voorhoofd met enorme bogen, steenhouwer die in een koud en nat klimaat leefde. Men beschouwt vandaag dat Homo neanderthalensis een andere soort mens was, afstammend van Homo erectus net als Homo sapiens, en men herkent hem intellectuele en culturele tradities. [3] In Hermalle-sous-Huy zelfs hebben opgravingen de menselijke aanwezigheid tijdens het Paleolithische bewezen ; zoekers hebben op de Thier d'Olne silex gebruiksvoorwerpen zoals assen en schrapers gevonden. Protohistorie
Tussen 800 en 400 voor Christus (Eerste ijzertijd) werd de
Gerée-land door Kelten bewoond ; er blijven 150 structuren
geopenbaard door de systematische archeologische opgravingen van de
vereniging "Les
Chercheurs de la
Wallonie" in
2003 in het industriegebied; de Afdeling Archeologie (Direction de
Liège 1)
en de directie van Archeologie van het Ministerie van het Waals Gewest
hebben andere opgravingen op 2,5 hectare tot en met 16 augustus 2006
gemaakt ... Duizend Gallo-Romeinse overblijfselen werden
gevonden. [4] |
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
 Gierst |
 Rogge |
 Spelt |
 Emmertarwe |
 Gerst |
 Haver |
 Eenkorn |
Het onderzoeken van de verkoolde resten van planten op de site gevonden zal misschien laten weten in welke vorm, pap of gekookte cake, de mensen de gierst aten.
Tijdens de Gallo-Romeinse periode (57 v. Chr. tot 486 na Chr.) word de ontbossing intensiever ; er zijn minder linden, meer eiken en beuken.
Gallo-romeinse
periode 
In de eerste en tweede eeuw toevoegen de mensen industrie aan de
landbouw-sector.Tijdens de jaren 1960 en 1970 had de Cercle archéologique Hesbaye-Condroz reeds twee panbakkerijovens in de campagne Gerée-land gevonden.
De opgravingen van 2003-2006 tonen dat het een bloeiende industrie was : de mensen behandelden het gehele productieproces van het uittrekken van de klei tot het verzenden van de pannen. De plaats voor het bakken naast de Maas was een rechthoek van 650 m2 met de twee ovens et door sloten omringd. Het dakgeraamte rustte op tientalen palen regelmatig afstand van elkaar. Er waren vier gebouwen van 25 m2, twee anders (75 m lang op 8 m breed) voor het drogen en natuurlijk uittrekkenputten en sloten.
Middeleeuwen
|
De
Romeinse bezetting (sporen van een Belgisch-Romeinse vicus in
Ombret) gaat vooraf aan de vestiging van
de Merovingen op de Thier d'Olne,
heuvel geïsoleerd op zuidoosten kant door een kleine vallei en
overhangend de Maas in de buurt van de Romeinse brug,
deel van de Romeinse weg Tongeren-Aarlen.
Die plek is een ideale locatie voor de exploitatie van de aangeslibde stroomafwaarts vlakte, het oogsten van bosprodukten en de controle van de Maasscheepvaart met mogelijkheid om een belasting te heffen. Tegenover
: Huidige Maas
in Ombret vanuit de Thier d'Olne. – Coll.
BMG
|
 |
Het leefgebied is klein, met steen, hout, lemen muren, strodak gebouwd, met een omheinde ruimte in het midden waar ligt het mausoleum met twee sarcofagen en ongeveer dertig graven.
De aanwezigheid van christenen patronen op één van de sarcofagen suggereert dat ten minste een deel van de bevolking werd gekerstend. [6]
Andere graven werden buiten de omheinde ruimte gevonden.
Merovingen
(midden
zevende eeuw - begin achtste eeuw) :
A=
mausoleum ; B= leefgebied ; C= omheining ; D= toegang naar buiten en
naar de kerkhof ; E= palen ; F= put ; G= rand van de hoogvlakte.
Tekening gepubliceerd met toestemming van de heer Jacques Witvrouw van Cercle archéologique Hesbaye-Meuse
Tekening gepubliceerd met toestemming van de heer Jacques Witvrouw van Cercle archéologique Hesbaye-Meuse
 |
In de tweede helft van de achtste eeuw
wordt het mausoleum vervangen
door een christelijke kapel met speciale zorg gebouwd : stenen muren
bedekt met geschilderd gips, gekleurd glazen. Het leefgebied breidt
zich uit. Men vond de overblijfselen van twee mortels,
uitzonderlijke structuren in onze regio die op het belang van de
daar heersende aristocratische familie duiden. Tegenover: Gezicht op een opgravingenplaats in 2003 – coll. BMG |
Deze aristocratische complex is sterk in de negende eeuw getransformeerd. Een kerk en een groot heerlijk gebouw met domus, camerae, portalen, kelder, stal, enz. worden gebouwd. Dit gebouw ligt ongeveer twintig meter ver van de kerk en is met ze verbonden door een muur die een binnenplaats bakent af.
Dankzij preventieve opgravingen voor de bouw van een nieuw huis op Thier d'Olne in het begin van de eenentwintigste eeuw, hebben de archeologen de basis van een dubbele wand van het Karolingische paleis gevonden.
Jacques Witvrouw, van de Cercle archéologique Hesbaye-Meuse, zegt : « C'est une structure impressionnante car c'est une construction importante qui a nécessité des tonnes de terre et une quantité importante de pierres. » (Het is een indrukwekkende structuur want het is een belangrijk bouw, dat tonnen aarde en een grote hoeveelheid stenen heeft vereist.)
Dit heerlijk centrum moest worden afgeschaft - geen sporen van gewelddadige vernietiging - rond het jaar duizend voor een andere plaats in de hoogte, de rots van Engihoul (Clermont-sous-Huy), meer gunstig voor de bouw van een versterkt kasteel. Het godsdienstig centrum werd in Hermalle-sous-Huy geïnstalleerd. [7]
In de kapel troonte de Maagd van Hermalle :
Sedes sapientiae
van Hermalle-sous-Huy
nu in de Koninklijke Musea voor Kunst en Geschiedenis, Brussel.
nu in de Koninklijke Musea voor Kunst en Geschiedenis, Brussel.
Dit sobere beeld (58 cm hoog) is kenmerkend voor de Maasproduktie in de tweede deel van de 11e eeuw (circa 1070) ; het is met polychromatische en vergulde elzenboom gemaakt. Maagd en Kind werden in twee afzonderlijke houten stukjes gebeeldhouwd. De achterkant van de troon en de handen waren patches. Vanaf de elfde eeuw heeft het beeld acht polychromien gekregen. De originele kleding was waarschijnlijk geel en de sluier wit, de mantel van het Kind blauw bezaaid met kleine rode cirkels, zijn kleed geel met rode motieven, zijn haar zwart. De slanke Maagd van Hermalle ontwerpt een glimlach.
De Sedes sapientiae – Troon der Wijsheid, in het latijn – zijn stare en meestal frontaal beelden. Jezus is klein maar volwassen ; hij zegent en houdt een boek. Hij incarneert de Eeuwige Wijsheid en de Heilige Maagd is zijn troon. De Sedes sapientiae van Hermalle-sous-Huy is een van de oudste sculpturen van dit type bewaard in België. We weten niets betreffende zijn vertrek vanuit Hermalle... De Musea voor Kunst en Geschiedenis hebben ze in 1861 van de Belgische verzamelaar en politicus Gustave Hageman verkregen.
Hermalle-sous-Huy was waarschijnlijk een van de zetels van het Maalberg rechtbank, een plaats waar de Franken hun rechtspraak hielden. – zie Jean-Jacques Jespers).
Hermalle-sous-Huy was ongetwijfeld de zetel van één van de voormalige heerlijkheid in de Maasvallei, die zijn eigen feodale gerecht had, maar in het kader van het feodaal hof van Luik bleef ; de geschiedenis van de gemeente daarom wordt met die van het kasteel en zijn heren vermengd...
In de twaalfde eeuw is er in het centrum van Hermalle-sous-Huy een donjon, omringd door slotgracht, muren en torens, waarvan er twee nog overleven.
En 1131 woont daar Giselbert d'Esch, zoon van de gravin Ermengarde de Clermont ; zijn afstammelingen zijn Reinnard de Hermalle, Henri de Hermalle, dan Ruxela die trouwt met Thomas de Warfusée bijgenaamd de Hermalle (ook kleinzoon van Libert Suréal de Donmartin).
Hun oudste zoon, Henri, heeft ook een zoon : Louis de Hermalle die zal vader van Henri II de Hermalle worden.
Henri II de Hermalle wordt maarschalk van de het Luikse bisdom, onder de regering van de prins-bisschop Adolphe de la Marck, benoemen. De maarschalk, in die tijd, heeft het hoogst bevel van het leger tijdens de oorlog, maar zijn militaire prerogatieven zijn ook tot civiele toepassingsbereiken uitgebreid ; dus in 1315 moet Henri executeren Eustache, Vije man uit Hognoul dit heeft paarden, rijtuigen en juwelen van de Vrouw van Warfusée ontvoerd.
Henry II staat bekend om zijn topprestaties in de oorlog van de Awans en de Waroux waarin hij leidde de partij van Waroux. [8] Dit conflict heeft het land 38 jaar lang verwoest en resulteerde in de verwoesting in 1315 van het kasteel waarvan de bewoners capituleerde nadat de Luikse mijnwerkers de slogracht hebben drooggelegd en gevuld.
Jacques de Hemricourt beschrijft Henri II als « de petite taille, mais courageux outre mesure (...) de grand sens et subtilité » (klein maar moedig bovenmatig (...) met grote verstand en subtiliteit).
Op 25 augustus 1325 botsen Henry II en ongeveer 350 ridders van de Waroux partij tegen 270 ridders van de Awans partij op de vlakte Dommartin (nabij Hoei). De Awans prevaleren. Henri sterft onder de slagen van Arnoul de Jehay.
Henry werd begraven in de kerk van Hermalle dichtbij zijn echtgenote Julienne de Haneffe. De steen droeg het opschrift:
« Chy gist noble sgr messire Henri de Hermalle qui trespassat l'an MCCC XXV, XXV jors elle moys daoust. Chy gist demoiselle Jehenne fille le Persant de Haneffe, sa feme, ki trespassat l'an MCCC XVIIII. Chi gist Ailid leur filhe ki fu feme a monsignor Arnulf haut voet de Hesbaing, signor de Lumain, ki trespassat l'an MCCCLVI. »
Net verbouwd, wordt het kasteel opnieuw in 1346 vernietigd.
Het landgoed, mettertijd, zal - door huwelijk of verkoop - tot verschillende families overgedragen worden : de Lummen (door het huwelijk van Alix, dochter van Henry II), de Salme, de Horion, de Rougrave, de Goisbeck, de Berlo...
Charles de la Rivière († 1460), zijn vrouw Marie de Haccourt († 1457) zijn begraven in de kerk ; de naam van hun zoon Englebert († 1440), overleden in de terugkeer van de Heilige Sepulcher en begraven in Rhodos, is op de nog aanwezige grafsteen gegraveerd.
De grafsteen van Englebert de Haccourt († 1415), Marie de Wavre († 1419) en hun zoon Jean († 1405) is veel later verwijderd en tegen de noorden muur van de kerktoren geplaatst.
In de Middeleeuwen moet de bevolking zich van alles laten welgevallen ; in de dertiende eeuw het land heerst hongersnood.
Vroegmoderne
Tijd
In de zestiende eeuw geeft Lucas I Van Valckenborch ons
een aangenaam beeld van een feest in Hermalle, grote dorp met
vakwerkhuizen in de buurt van de kerk en op de heuvel :
Boerenfeest (detail),
1574, Koninglijk Museum voor Schone Kunsten, Kopenhagen.
Vergeten de slachtoffers van de pest die in Luik en Hoei, in de zomer 1533 uitbrak ! En had ernstig het vrije verkeer van personen en goederen van grote belang voor het dorp beperkt...
Hermalle is immers voor zijn smeden en zijn houtskool bekend. De eerste leveren gestrekte ijzer voor de staalindustrie van Luik en Hoei. In 1525 bijvoorbeeld bezorgen ze 45,4 ton walsijzer per boten aan Hoei! En in 1576 nemen boten 598 tonnen houtskool te Hermalle aan boord, en 997 tonnen volgend jaar.... Een houtskool gebruikt in de staalindustrie, maar ook in de wapenindustrie voor het fabriceren van de kanongietijzer. Toen men denkt dat 100 hectare bos per jaar nodig waren om een hoogoven te voorzien...
In de zeventiende eeuw beslist Conrard d'Ursel (1592-1659), graaf van het Heilige Roomse Rijk en heer van Hermalle de renovatie en uitbreiding van het kasteel – met zand- en kalk breukstenen en bakstenen gebouwd ; het heeft 2 cilindervormige torens op drie niveaus en 2 vierkante, en is hoefijzervormig rond een voorplein. De toegang is de portaal met jaartal 1642 van de aangrenzende hoeve ("Ferme castrale" ) waarvan de valbrug op een boogbrug dalt ; de brug overbrugt de brede slotgracht met zijn drie bogen.
De huidige dorpsconfiguratie neemt vorm. De huizen worden met leidaken en Maaskalkstenen vensters, zandstenen sokkels, bakstenen buitenmuren, en binnenmuren in vakwerk en baksteen gebouwd :
- De cense Cassal , Ferme aux Deux Tours bijgenaamd, in 1610.
- De huis van de vicaris in 1610.
- De hoeve Dacosse , in 1630, die tot het einde van de twintigste eeuw door dezelfde familie zal bezet blijven.
- Aan het einde van het dorp word een geheel gebouwd, nu bekend als huis van de Héna. Dit geheel iss afhankelijk van de abdij van Flône, gelegen op de andere kant van de Maas. [10]
Grafsteen van Gérard Wailley, 1632
Een bekende dorpsbewoner van die tijd is Guillaume Renardi (Hermalle-sous-Huy 1651 - Leuven 1731). Het was 20 jaar oud toen hij klaar met brio zijn filosofische studies aan de pedagogie Het Varken (afhankelijk van de Faculteit der Letteren te Leuven) eindigt. Renardi wordt daar tot hoogleraar benoemd.
Net als in de middeleeuwen blijven de meeste dorpelingen arm. Enkelen leven in een vakwerken huisje, bebouwen een stuk grond voor zichzelf en zijn in dienst bij grote bedrijven. Anderen hebben alleen seizoenwerk en ambacht.
De situatie verslechtert tijdens de oorlogen van Louis XIV want de Franse leger eist op rantsoenen en veevoer (1693).
Gedeeltelijk herbouwd in de zestiende eeuw en gewijd in 1597 onder de regering van prins bisschop van Luik Ernest de Bavière krijgt de Sint-Martinus (van Tours) kerk in de achttiende eeuw een toren met twee wijzerplaten (met allen 1 wijzer) en een deur met opmerkelijke Regencestijl panelen.
 |
 |
 |
De klokkentoren, aangevuld door een korte achthoekige pijl ondersteuning kruis en haan, bevat drie klokken.
In het centraal schip zijn een standbeeld uit de vijftiende eeuw (Sint-Margriet) en zeven anderen uit de zeventiende eeuw ; en ook grafstenen uit de vijftiende eeuw en die van Arnoul de Bierset († 1543) en Marie de Momalle.
In het noorden buitenmuur van het kerkhof wordt een kapel met een mooie houten Christus gebouwd. Sinds 1995, heeft deze Christus plaats in de kerk naast de doopvont en in de kapel is een bronzen Christus uit de negentiende eeuw door de "Ferme castrale" gegeven.
In de achttiende eeuw zijn het kasteel, zijn Franse tuin en zijn boomgaard prachtig mooi. Ze behoren tot de familie van Moreau.
Remacle Le Loup tekent ze in 1735 :
En
Pierre-Lambert de Saumery prijst ze in het eerste volume van Délices
du Païs de Liège in 1738 gepubliceerd.
[11]
Het begin van deze eeuw ziet de wederopbouw van de hoeve van Hottine aan de voet van de Thier d'Olne, en de bouw van de geboorte huis van Jean-Gilles Jacob (nu pastorie) achter het absis van de kerk en die van het postrelais langs de steenweg.
Hermalle scheidt van Ehein op 15 februari 1748.
In 1753 is Jean-Gilles Jacob metselaarbaas (architekt-aannemer zouden we nu zeggen) ; hij vernieuwt de versiering van zijn geboorte huis, ter gelegenheid van zijn huwelijk, met muurschilderijen uniek in Europa [12]
Het begin van deze eeuw ziet de wederopbouw van de hoeve van Hottine aan de voet van de Thier d'Olne, en de bouw van de geboorte huis van Jean-Gilles Jacob (nu pastorie) achter het absis van de kerk en die van het postrelais langs de steenweg.
Hermalle scheidt van Ehein op 15 februari 1748.
In 1753 is Jean-Gilles Jacob metselaarbaas (architekt-aannemer zouden we nu zeggen) ; hij vernieuwt de versiering van zijn geboorte huis, ter gelegenheid van zijn huwelijk, met muurschilderijen uniek in Europa [12]
Werkkamer van de pastorie in de jaren 1995.
Het plafond
van de werkkamer is versierd met stukadoorswerk en een medaillon toont
haak, passel, liniaall troffel, letterhamer, schietlood en
jaardicht.
Jaardicht
:
EXTRVCTVM LEVITER FVIT EX STVDIO TQVE LABORE
Werd gemakkelijk door het studeren en het werken gebouwd
EXTRVCTVM LEVITER FVIT EX STVDIO TQVE LABORE
Werd gemakkelijk door het studeren en het werken gebouwd
Het
geschilderde decor toont het werk van de vier bouwberoepsen: timmeran,
metselaar, steenbakker en steenhouwer.
- abdij-paleis van de Val Saint-Lambert abdij,
- oude kerk, rue des deux églises in Neupré - Rotheux,
- Kasteel van Plainevaux (Neupré-Plainevaux) waarvan de bouw zich uitstrekt van de zeventiende tot de negentiende eeuw met Jean-Gilles Jacob in de achttiende eeuw,
- St-Joseph kerk (Sprimont/Dolembreux),
- St-Pieter en Paul kerk (Flémalle/Ramet),
- St-Nicolas brug over de Hoyoux,
- Kasteel van Warfusée,
- Stadhuis van Hoei.
"De Heer de
Jacob" was ook landmeter, beëdigd
deskundige en schepen. Hij heeft waarschijnlijk een ander huis van het
dorp, het Huis
Sacré, gebouwd.
Jean-Joseph Hanson, dichter en schrijver, is schepen van Hermalle-sous-Huy in 1772, voordat hij professor wordt aan de Academie voor schilderkunst, beeldhouwkunst en graveren van Luik (door prins-bisschop Velbrück gecreëerd) en alvorens te worden goedgekeurd als wapenkundige-schilder voor de stad Luik en als officiële schilder van de kathedraal van Saint-Lambert.
Jean-Joseph Hanson, dichter en schrijver, is schepen van Hermalle-sous-Huy in 1772, voordat hij professor wordt aan de Academie voor schilderkunst, beeldhouwkunst en graveren van Luik (door prins-bisschop Velbrück gecreëerd) en alvorens te worden goedgekeurd als wapenkundige-schilder voor de stad Luik en als officiële schilder van de kathedraal van Saint-Lambert.
Twee priesters van Hermalle zijn tijdens het Directoire op 4 november 1798 gedeporteerd : de pastoor van Hermalle Joseph-Michel Nizet en de priester Richard Piron. We moeten zeggen dat de wetten streng waren : bijvoorbeeld die van 12 april 1796 bedreigde de priester met één jaar gevangenis en met deportatie in geval van recidive... voor een klokgelui!
Moderne
tijd
In de negentiende eeuw logeert Napoleon in het postrelais van Hermalle,
zeggen zij. Zijn troepen, althans, zijn in Hermalle gestationnerd, want er blijft een brief van infanterist Hubert Joseph Jaminet aan zijn familie vanuit zijn legering in Hermalle :
«
Est-ce que mon frère Jean-Joseph est encore capable de lire
et écrire ? Envoyez-le à
l'école pour qu'il puisse apprendre ! Un soldat qui ne
connaît pas son ABC est condamné à la
misère. »
(Kan mijn broer Jean-Joseph nog steeds kunnen lezen en schrijven? Stuur hem naar school, zodat hij kan leren! Een soldaat die zijn ABC niet weet is veroordeeld tot ellende.)
(Kan mijn broer Jean-Joseph nog steeds kunnen lezen en schrijven? Stuur hem naar school, zodat hij kan leren! Een soldaat die zijn ABC niet weet is veroordeeld tot ellende.)
In
Fairon (Émile) en Henri Heuse, Lettres
de grognards,
Liège, 1936, p. 376.
De heelijke eigendom, die toebehoorde aan de familie de Louvrex dan aan Baron de Warzee Hermalle, wordt verkocht in 1853 aan Baron Charles-Marie-Paul de Potesta die installeert vóór de "Ferme castrale" en in het kasteelpark zeldame bomen : sequoia, gladde iep, tulpen boom Liriodendron tulipifera... Hij laat de Toren Malakoff langs de Maas bouwen. De heer de Potesta wordt burgemeester van Hermalle, net als zijn vader, Charles-Louis-Marie, was deze van Engis.
Toren
Malakoff, in 1938 wegens de kanalisering van de Maas vernietigd,.
Langs de
steenweg (nu
chaussée Freddy Terwagne) verschijnen de traditionele
woningen
van de kleine luiden ten bate van comfortabeler huizen.
Metselaar en timmerman zijn de beste beroepen vertegenwoordigd in Hermalle.
Suikerbieten teelt breidt uit in de helfeeuw en een aantal bedrijven, zoals de "Ferme castrale", nemen in dienst Poolse of Vlaamse seizoenarbeiders.
Vanaf 1880 tot 1895 veroorzaakt de toevloed van Amerikaanse tarwe een ernstige crisis die vele kleine boeren verplicht tot andere werken in de industrie te zoeken ; sommigen moeten zelfs naar het buitenland gaan en vrouwen en kinderen moeten de last van de kleine bedrijven dragen.
In juni 1863 wordt het uitbreidingprojekt van de kerk door zijbeuken geaccepteerd ; dat heeft tot gevolg de transformatie van het schip ; de kostenraming is van 15 004 BEF.
Kort na installeert men het orgel Molinghen.
Metselaar en timmerman zijn de beste beroepen vertegenwoordigd in Hermalle.
Suikerbieten teelt breidt uit in de helfeeuw en een aantal bedrijven, zoals de "Ferme castrale", nemen in dienst Poolse of Vlaamse seizoenarbeiders.
Vanaf 1880 tot 1895 veroorzaakt de toevloed van Amerikaanse tarwe een ernstige crisis die vele kleine boeren verplicht tot andere werken in de industrie te zoeken ; sommigen moeten zelfs naar het buitenland gaan en vrouwen en kinderen moeten de last van de kleine bedrijven dragen.
In juni 1863 wordt het uitbreidingprojekt van de kerk door zijbeuken geaccepteerd ; dat heeft tot gevolg de transformatie van het schip ; de kostenraming is van 15 004 BEF.
Kort na installeert men het orgel Molinghen.
Orgel
van Hermalle – de Luikenaar Philippe Preudhomme aan het
klavier.
Dit instrument wordt in de jaren 1870 door de broers François-Joseph en Jean-Mathias Molinghen gebouwd (handtekening op de top van het klavier : "Molinghen et frères à MORTIER").
Postkaart
vanuit Engis in 1903 gestuurd : Het kasteel van Hermalle.
De twintigste eeuw begint op 11 juili 1909 met de weelderige inweidingfeesten van de eerste stenen brug in Hermalle gebouwd ; de familie de Potesta, de burgemeester Diesmans en de gemeentelijke autoriteiten zijn natuurlijk aanwezig. Kranten van Hoei vertellen hoe de stoet lang is : de paardrijders zijn al aan de deuren van het kasteel toen groepen mensen nog bij het station op de linkeroever zijn. Brug en dorp zijn versierd met vlagen, guirlandes en bloemen. Meer dan 10 000 personen bewonderen het eindelijk vuurwerk.
Het ongeluk is toch echter voor de rest van de eerste 50 jaren...
De twee wereldoorlogen leiden net als overal tot het lijden. In augustus 1914 redt toch Marie, een jonge meid, de gemeente ; ze begrijpt dat enkele gewapend ruiters Duitse verkenners zijn en dat ze alleen willen drinken. Ze geeft water... en ze vertrekken. Twee dagen later komt het Duits leger en door erkentelijkheid bespaart het dorp...
Augustus 1914...
Op 1 augustus ; de Luikse burgerwacht komt aan per trein om deze vijf jaar oud brug te bewaken. Mannen zijn in opgeeist gebouwen gelogeerd, op stro waarin ratten lopen... De officieren hebben recht op een kamer in particuliere huizen.
Op 2 : Duitsland richt een ultimatum tot België.
Op 3 : De burgerwacht stopt een man die zich in een gracht verbergt. 't Is een Duitser !
Op 4 : De burgerwacht wordt door leger vervangen.
Brug
van Hermalle
in augustus 1914. Achtergrond : de toren Malakoff – foto
door
Georges Plumier † gegeven – coll. BMG
In de nacht van 4 tot 5 : het Belgische leger ontploft de jonge brug van Hermalle... Hij zal in 1923-1924 worden herbouwd..., door de Belgische genie op 11 mei 1940 ondermijnd en nog in 1948 herbouwd worden.
Twee platen herdenken het geheugen van de dorpshelden van de twee wereldoorlogen : één aan de zijkant van de oude gemeentehuis - Wérihet Straat, de andere aan de zuidkant van de Sint-Martinus kerk - Place des Combattants.
Een derde op de muur van het kasteel - Chaussée Freddy Terwagne - herinnert de dood van een verzetstrijder door de Duitse bezetter neergeschoten toen hij probeerde te ontsnappen aan het doorzoeken van de "Ferme castrale" waar hij zich verbergt.
Niet bekend is (maar wel geïllustreerd door de archieven van de Bibliotheek van de Gourmandise) : Léon Degrelle, leider van Rex, was de gast van de familie Potesta voor de Tweede Wereldoorlog.
Maar tijdens dit oorlog is het Baron René de Potesta (Hermalle-sous-Huy 22 juli 1899 - Annevoie 25 juni 1977) een actief lid van het Geheim Leger in de staf van de regio Namen. Gearresteerd op 13 juni 1944 in Maredsous wordt hij in de gevangenis in Namen tot 3 juli bijgehouden en vervolgens overgebracht naar die van Bergen en Charleroi voordat hij op 9 augustus door Brussel naar Buchenwald wordt verzonden ; hij verblijft daar 14 dagen onder nummer 75 818.
Dan is hij met vele anderen Belgische verzetstrijders in de Kommando Blankenburg-Klosterwerke in verband met het beruchte kamp Dora verzonden. Tijdens 7 maanden ondergaat hij het leven door Lucien Defauw beschreven ; net als hem moet hij de dodenmars van 80 km naar Magdeburg doen. Vervolgens 't is Lübeck, waar dankzij Folke Bernadotte Het Rode Kruis zich met de gevangenen belast en ze naar Zweden overdraagt. Rene de Potesta wordt naar België in juli 1945 gerepatriëerd.
Het einde van de oorlog laat de vervanging van de twee klokken (op de drie van de kerk) dat de Duitse soldaten hadden opgeeist om ze te smelten en in wapens te veranderen.
Maar er waren nog andere rampen:
In januari 1926, na hevige regenval, overstroomd de Maas en daarna volledig het gehucht Chaumont ; mensen worden gered, maar niet alle dieren.
 |
En vooral... Van 1 tot 5 december 1930 heerst een dikke mist in de hele Maasvallei, van Jemeppe-sur-Meuse tot Hoei. Hij laat fijnstof en gas van fabrieken die steenkool gebruiken stagneren. Mensen en dieren kunnen alleen ze inademen. Vanaf de derde dag lijden duizenden mensen aan ademhalingsmoeilijkheden en zestig personen sterven. De emotie is diep. Niet alleen in de regio, maar in de hele België en zelfs in de wereld. Als Engis op de linkeroever is het meest beïnvloed (14 doden), zijn er in Hermalle gelukkig geen doden. Deze ramp leidt tot de eerste wetenschappelijke studie in de wereld op de mortaliteit en de ziekten die verband met luchtverontreiniging houden. De studie concludeert dat «
Si les mêmes conditions se trouvent réunies, les
mêmes accidents se
reproduiront. (...) Si un
désaste survenait à
Londres dans des
conditions analogues, on aurait à déplorer 3 179
morts immédiates. »
Indien dezelfde voorwaarden worden verenigd, zal hetzelfde ongeval gebeuren. (...) Indien een desaster zich in Londen in soortgelijke omstandigheden komt, zou men onmiddelijk 3 179 doden betreuren. 12 000 "overtollige" doden tussen december 1952 en februari 1953 werden aan de verontreinigend mist op Londen vanaf 5 tot 9 december 1952 toegeschreven... [13] Fragment van New York Times, 6 december 1930. |
Maar het leven gaat verder ... leuker vanaf 1924, die ten slotte Hermalle elektriciteit geeft.
In 1929 worden nieuwe scholen rue du Pont en de kiosk op de plaats van Hermalle geinaugureerd.
Het project voor het installeren van een drinkwatervoorziening, bekend als "voedwater" in het dorp, wordt door de provincie op het verzoek van 13 oktober 1931 ondertekend door de burgemeester Lepage geaccepteerd.
De bevolking wordt rijker met buitenlanders, en in het bijzonder met Italianen.
Wegens de nodigheid van de wederopbouw van het land na de Tweede Wereldoorlog werd een protocol in 1946 tussen België en Italië ondertekend, garanderend levering van kolen tegen ... 50 000 werknemers die moesten door de Belgische regering fatsoenlijk gelogeerd en betaald worden.
We hebben het getuigenis van een kind van immigranten gevonden [14]: het logeren in Hermalle was 4 kamers voor de hele familie – met één kraan, één kachel en... geen WC.
In het midden van Hermalle wordt de begraafplaats langs beide zijden van de kerk met de helft verminderd : het zuiden deel wordt gesloten en wordt place des Combattants, en de kerkplein (ten noorden van de andere deel, langs de Gerée), waar de dorpelingen verzamelden en waar kinderen spelden, verliest zijn publieke aantrekkingskracht.
Ondanks de mechanisatie stopt in de jaren 1970 de landbouw-activiteit gegenereerd door het kasteel ; geen enkel project voor kasteel, hoeve en park (verandering in centrum voor ontspanning en recreatie of in rusthuis...) slaagt. De afstammelingen van de baron de Potesta geleidelijk verkopen hun eigendommen, gronden en gebouwen ; het kasteel, nu gescheiden van zijn "Ferme castrale", is niet meel eigendom van een adellijke familie.
De gebouwde omgeving groeit aan beide zijden van het oude centrum, langs de hoofdweg, en geleidelijk knabbelt de helling naar Clermont-sous-Huy, zonder veel aandacht voor materialen, plannen en bouwtypen cohesie.
Panorama
van het centrum van Hermalle gezien vanuit het zuiden. December 1992.
In het midden : de torens van het kasteel. Achtergrond : de heuvel door de steengroeve veranderd.
In het midden : de torens van het kasteel. Achtergrond : de heuvel door de steengroeve veranderd.
De vergelijking tussen het aantal winkels tussen 1946 en 1996 toont duidelijk de verandering van de economische activiteit in het dorp ; dat is zonder twijfel toe te schrijven aan de bouw van de N90 snelweg die sterk de vrachtloon auto vermindert... en vele klanten aan de kleine bedrijven ontneemt, maar ook aan de installatie van de supermarkten in Amay, Engis, Huy, Jemeppe en aan de veranderende consumptiegewoonten.
De dorpelingen hebben werk in de industrie en diensten gevonden. De landbouwers is minderheid geworden.
Op 1 januari 1977 "verdwijnt" Hermalle-sous-Huy : de gemeentefusie besloten door de Belgische regering verlaagt haar grondgebied (het deel op de rechteroever van de Maas gaat naar de gemeente Saint-Georges die wordt Saint-Georges-sur-Meuse) ; Hermalle wordt met het oude gemeente Clermont-sous-Huy en een deel van Ehein omvat in de entiteit Engis waarvan Vicky Albert de socialistische burgemeester is. Het gebied van de nieuwe gemeente is 27,7 km2.
Het dorp van Engis, waar de centrale administratie is gelegen, ligt op de rechteroever, 4 km stroomafwaarts ; er is geen directe publieke transportmiddelen tussen de 2 dorpen ; het netnummer is anders (dus het tarief hoger) en, nog belangrijker, de dorpelingen hebben niet dezelfde mentaliteit en dezelfde cultuur.
Tijdens meer dan 20 jaar zullen de mensen van Hermalle zich gefrustreerd en enigszins verwaarloosd voelen. Hun oude officiële archieven zijn niet toegankelijk voor verschillende redenen ; zij soms hebben het gevoel dat hun verleden ontsnapt aan hen.
In 2004, ondanks talrijke acties - met inbegrip uit de leiders van het Cultureel Centrum - is de integratie van de twee bevolkingsgroepen nog niet bereikt.
Ondanks verschillende verzoeken sinds 10 jaar, is er nog niet in Engis een bewegwijzering naar Hermalle en automobilisten die de streek niet kennen kunnen gemakkelijk 20 km goed lopen voor Hermalle te vinden...
De entiteit Engis is met de Franse stad Ribécourt-Dreslincourt, in de regio Picardië, sinds 22 september 1980 verbroederd.
In 1991 werd de "Ferme castrale" weer tot leven met een nieuwe opdracht op basis van cultuur en toerisme. Het kasteel wordt in 1992 eigendom van de familie de Jamblinne de Meux, vervolgens twee jaar later van een filmmaatschappij en eindelijk wordt in december 2005 aan iemand van Nijvel verkocht.
En in de eenentwintigste eeuw...
In september 2002 is de eerste steen van de waterzuiveringsinstallatie van Engis op de rechteroever, in het industriëlegebied van Hermalle, gelegd.
Deze installatie is de eerste om de behandeling van olie, vet en andere drijvende materialen te hebben en is één van de vier te installeren voor de zuivering van de Maas in de Provincie Luik. Het werk, dat kost ongeveer zes miljoen zevenhonderdduizend euro, eindigt eind 2004.
Tussen 1807 en 2003 is de bevolking van Hermalle van 514 tot 1 422 mensen groter geworden dankzij de Italiaanse immigratie, de toevoeging van een wijk voor kleine grondeigenaars (Cité des Ris) en een ander voor sociale woningen, die de leefgebied vergroot zonder dat Hermalle een lintdorp wordt.
Het aantal dorpelingen van Hermalle is de kwart van de 5 694 bewoners van de entiteit Engis.
Op 8 oktober 2006 bevestigen de verkiezingenresultaten de toezegging van een zeer grote meerderheid van de bewoners van de entiteit aan de socialistische partij die aan het hoofd van de gemeente sinds meer dan dertig jaar staat. Op 4 120 geregistreerde bieden 3 512 geldige stemmen 70,03 % tot de socialisten aan, 29,97 % tot de oppositie (Écolos 23,23%), MR 12,24% en CdH 12,24%). Serge Manzato wordt benoemd tot burgemeester en blijft gaan uit een functie die Vicky Albert, zijn oom door huwelijk, heeft hem (eind 2002) overgedraagd.
Op de nacht van 31 december 2006 tot 1 januari 2007 treft een gewelddadige storm de regio ; hetzelfde op 19 januari. Verschillende daken zijn beschadigd.
En op 3 juli 2008, na een zeer hevige onweer... zijn twee treinen frontaal op elkaar gebotst.
Kranten praten op de "botsing van Hermalle-sous-Huy" in de hele wereld ! [16] Hoewel het ongeluk gebeurde in Mallieue, het deel van Hermalle aan Saint-Georges-sur-Meuse in 1977 afgestaan…
Op 4, 5 et 6 septembre 2009 herdenkt Engis de 65ste verjaardag van de bevrijding van zijn dorpen, in aanwezigheid van veteranen van de 2de pantserdivisie "Hell on Wheels". Meer dan 130 militaire voertuigen, begroet door honderden mensen, bivakkeren in Hermalle-sous-Huy tot vreugde van fotografen voor het vertrek naar Engis, St George en Maastricht…
 |
 |
 |
 |
 |
 |
 |
 |
Op 26 janvier 2010 wordt een vereniging van Hermalle gehuldigd : voor zijn initiatieven van toegankelijkheid voor de gehandicapten, krijgt de VVV van Hermalle-sous-Huy La Rawète het Prijs CAP48 voor Maatschappelijk Verantwoord Onderneming 2009.
Nota
[1] In heraldiek, « sabel » is de zwarte kleur.
[2] In het Frans schrijft men « Néanderthal », « Neanderthal » of dikwijls « Neandertal » (sinds Henri Vallois, in 1952) want « h » is verdwenen tijdens een spellingwijziging van het Duits. In Latijns-nomenclatuur schrijft men altijd Homo neanderthalensis.
[3] Inlichtingen over Neanderthaler.
[4] La Libre Belgique, Belgische krant, 21 september 2006.
[6] Het is interessant op te merken dat verschillende auteurs (waaronder Baron Reinsberg-Düringsfeld) citeren een Jean de Hermalle, geboren in 600. Het zou eigenaar-landbouwer zijn geweest en zou worden bezoekt door een pelgrim die hem zou hebben gezegd dat hij bisschop zou worden. Ongelovig, zou Jean hebben gereageerd, slaanend een stok in de grond en zeggend "Dit droog hout zal vruchten dragen sneller dan uw woorden zullen worden realiseerd." Zodra was de stick bedekt met bladeren en bloemen die vruchten werden (Saint-Jean appels, wel bekend in de regio).
Jean werd door koning Dagobert bisschop van Tongeren benoemd (na Sint Ebregisus en vóór Sint Amandus), en stond bekend als "Jan de Lamb" vanwege zijn zachte natuur en ondanks zijn grote lengte (één van zijn scheenbeen is 53 cm lang en is een relikwie van de kerk van Nassogne). Hij overleed op 25 juli 637 en is nog steeds vereerd door de mensen van Hoei (feest op 25 juli). De traditie zegt dat de moeder van Jean de Hermalle stichtte het klooster van de Witte Dames in Maastricht. Het leven van Jean de Hermalle word door de wiskundige en historicus Heriger van Lobbes (circa 925-1007) ; Hériger zegt dat hij het verhaal van de heilige in de traditie neemt : « cujus vitam et gesta, ut auditu tantum et relatione a majoribus et aetale provectioribus accepimus, nos quoque perpaucis absolvamus ». (Gesta, chap. XXIX).
Pro memorie : de zevende eeuw wordt de "eeuw van de heiligen" genoemd.
[7] Meer info (in het Frans) betreffende de opgravingen van de Thier d'Olne.
[8] Zie (in het Frans) Guerre des Awans et des Waroux, lees (ook in het Frans) Traité des guerres d'Awans et des Waroux van Jacques de Hemricourt.
[10] Deze abdij werd opgericht in 1092 door de kanunnikken van de Sint Augustinus Orde ; ze exploiteerden een rijk gebied, met hoeven zoals die van Hottine, door lekenbroers bebouwd.
[11] Informatie over Pierre-Lambert de Saumery.
[12] Nu pastorie ; rijksmonument net als het Huis van de Héna.
[13] Meer informatie (in het Frans).
[14] In http://www.soumagne.be.
[16] Nouvel Obs.com, 3 juli 2008 – Cyberpress.ca, 3 juli 2008 – Swissinfo.ch, 3 juli 2008 – Wprost.pl, 3 juli 2008 – Mediafax.ro, 3 juli 2008 – TurkishPress.com, 3 juli 2008 – Nyhederne.tv2.dk, 3 juli 2008...
Folklore
De mondelinge overlevering vertelt hoe in de Middeleeuwen een
misdadiger ter dood door de Heer van Hermalle, die over leven en dood beschikte,
veroordeeld werd. De beul stond op het punt, ten aanschouwen
van de hele bevolking, hem te ophangen toen een ruiter verscheen die de
vergeving aankondigde. De Heer zelf kwam verklaren dat de vergiffenis
werd ingewilligd, als gevolg van een gelukkige gebeurtenis in
het
kasteel gebeurd ; hij zegde ook dat het dorp de volgende zondag God zou
danken en vieren. Ter herinnering aan die dag zouden de festiviteiten
elk jaar, op de zondag na de 16 juli, weer geuren.Legende? Geloofwaardige, echter, want Hermalle had een Gerechtshof...
In ieder geval houdt het Feest van de Grote Vergeving de traditie in ere en blijft op het weekend na de 16 juli gehouden... Zie de agenda! U kunt deelnemen aan de "corrida", een sterk gewaardeerd wedloop, en op 21 juli het vuurwerk bewonderen.
De corrida : voor kinderen en volwassenen – Stands place des Combattants – Foto’s A. Pirotte
In februari brengt men de Macråle (heks) naar de Brandstapel, een traditie door het Cultureel Centrum herschapen.
In december, reist Sint Niklaas de belangrijkste straten van het dorp op een kleine trein, door een fanfare voorafgegaan.
In 2008
Bibliografie
Saumery, le
château de Hermal dans Les Délices du
Païs de Liège, Liège, 1738.Torfs (Louis), Fastes des calamités publiques survenues dans les Pays-Bas et particulièrement en Belgique depuis les temps les plus reculés jusqu’à nos jours, 1859.
http://www.archive.org/stream/commroyalesartet02belg/commroyalesartet02belg_djvu.txt
Collection de mémoires relatifs à l'histoire de Belgique, Société de l'histoire de Belgique, 1870
Pety de Thozee (Jules), Le fief de Cassal à Hermalle-sous-Huy, dans Chronique archéologique du pays de Liège, 1910.
Jacques Bénigne Bossuet, Charles Ubrain, Eugène Levesque, Correspondance de Bossuet, Hachette, 1920
Fairon (Émile ) et Henri Heuse, Lettres de grognards, Liège, 1936, p. 376
Collectif, Hermalle-sous-Huy dans Les Sites mosans de Lucas I et Martin I Van Valckenborgh, Sté royale des Beaux-Arts de Liège, Liège, 1954.
Baar (Armand), Hermalle-sous-Huy dans À propos des bouteilles armoriées liégeoises, Liège, Imp. centrale, s.d.
Monjoie A., La plaine alluviale et les basses terrases de la Meuse à Tihange et à Hermalle-sous-Huy, Annales de la Société Géologique de Belgique, 1968.
Lemeunier (A.), La Maison de Jean-Gille Jacob dans La Maison d'Hier et d'Aujourd'hui, Association royale des Demeures historiques de Belgique, 1974.
E. Humblet, Le facteur d’orgues Greffe Matthieu-François, de Blégny-Trembleur, L’Organiste, VI, 1974.
Bolly (J-J.), Hermalle-sous-Huy dans Répertoire photographique du mobilier des sanctuaires de Belgique - Province de Liège canton de Huy I, Ministère de la culture française, Bruxelles, 1975.
de Meester de Betzenbroeck (Hervé), Épigraphie de la Hesbaye hutoise, Sté des Bibliophiles, sl, 1975.
Serck-Dewaide (M.), Les Sedes Sapientiae romanes de Bertem et de Hermalle-sous-Huy, dans Bulletin de l'IRPA, XVI, 1976/77, p.56-76.
Johan David, Notes sur trois outils ancien du charpentier : le bondax, la bisaiguë, le piochon, Revue des archéologues et historiens d'art de Louvain 10, 1977.
HUBART J.-M., Observations préliminaires sur la biologie de Proasellus hermallensis Archangeli (Crustacea- Isopoda- Asellota), 1980-1982, T. 25, p.347 à 362.
Collectif, Hermalle-sous-Huy - Monographie, Asbl Foyer culturel d'Hermalle-sous-Huy, 1981.
G. Weyenbergh et Ph. Destinay (Éducation-environnement asbl), Guide pour une promenade à Hermalle-sous-Huy (Engis), Foyer culturel d'Hermalle-sous-Huy (Engis), [après 1981].
R. Forgeur, Un répertoire des orgues de la province de Liège, L’Organiste, XV/3, 1983.
M Haine – N Meeùs, Dictionnaire des facteurs d’instruments de musique en Wallonie et à Bruxelles du IXe siècle à nos jours, 1986.
Inventaires thématiques Orgues en Wallonie, Luc De Vos, Arrondissement Huy, Volume 1, Tome 1, Namur, 1997, p. 32-33.
Collectif, Hermalle-sous-Huy dans Le Patrimoine monumental de la Belgique, Pierre Mardaga, Liège, 1992, T. 16/1, pp. 355-372.
[Hanot (Nicole)], Hermalle-sous-Huy Village des Antiquités, de la Brocante et des Arts - Circuit du Patrimoine, Hermalle-sous-Huy VAP, Engis, 1994.
Collectif, Hermalle-sous-Huy dans Bulletins du Cercle Archéologique Hesbaye-Condroz asbl, Amay.
Flagothier (Jean), Hermalle-sous-Huy dans Si Clermont était conté..., Ed. Jean Flagothier, 1995.
Claude Gaier, Armes et combats dans l'univers médiéval, De Boeck Université, 1995.
Verstraeten (Jacques), Moreau (Claire) et Charles-Xavier Ménage, la Ferme castrale d'Hermalle-sous-Huy dans Le Patrimoine rural du Pays d'Amay, Ministère de la Région wallonne, 1996.
Hugues Dumont, Le pluralisme idéologique et l'autonomie culturelle en droit public belge, Facultés St-Louis, 1996.
Lemonnier (Arlette) & Cl. Marlaire, le Pont de Hermalle-sous-Huy - la Ferme castrale d'Hermalle-sous-Huy dans Ponts d'hier et d'aujourd'hui - Le Pays hutois, MET, 1999.
Du Ry (Chantal), Huy : histoire d'une ville médiévale à travers ses légendes et ses monuments, CEFAL, 2000
Forrest (Alan), Napoleon's MenThe Soldiers of the Revolution and Empire, Continuum International
Publishing Group, 2002.
Witvrouw (Jacques), Gava (Giani), Dardenne (Léon) et Serge Gava, Le Thier d'Olne à Engis. Centre domanial du Haut Moyen Age, Cercle archéologique Hesbaye-Meuse, 2003.
B. Nemery, The Meuse Valley disaster of December 1930, 2004Gaier (Claude) et André Joris, Armes et combats dans l'univers médiéval, T. II, De Boeck Université, 2004.
Jean-Jacques Jespers, Dictionnaire des noms de lieux en Wallonie et à Bruxelles, Lannoo Uitgeverij, 2005.
Marc Suttor, Vie et dynamique d'un fleuve : La Meuse de Sedan à Maastricht (des origines à 1600), De Boeck Université, 2006.
Marchal (J.-P.) et S. Loicq, Engis/Hermalle-sous-Huy : sondages d'évaluation dans le parc industriel dans Chronique de l'Archéologie wallonne 12, 2006, p. 141-143.
Frébutte (Christian) et Michèle Gustin, Engis/Hermalle-sous-Huy : fouille de prévention dans la zone d'actvité économique dans Chronique de l'Archéologie wallonne 13, 2006, p. 159-161.
Frébutte (Christian) et Michèle Gustin, Engis/Hermalle-sous-Huy : fouille d'une installation protohistorique et d'une tuilerie gallo-romaine à la « Campagne de la Gerée » dans Chronique de l'Archéologie wallonne 14, 2006, p. 129-131.
Frébutte (Christian), Gustin (Michèle), Marchal (J.-.P.), Collette (Olivier), Defgnée (Ann) et Christine Laurent, Occupation du Hallstatt C à la « Campagne de la Gerée », à Hermalle-sous-Huy (Province de Liège), Lunula, Archaeologia protohistorica, XV, 2007, p. 97-105.
Frébutte (Christian), Gustin (Michèle), Marchal (J.-.P.), Collette (Olivier), Defgnée (Ann) et Christine Laurent, Engis/Hermalle-sous-Huy : fin de la fouille de prévention à la « Campagne de la Gérée » dans Chronique de l'Archéologie wallonne 15, 2008, p. 120-122.
http://environnement.wallonie.be/rapports/dppgss/air1997/zpeg.htm
www.prcv.eu/spip.php?article33
http://www.larousse.fr/ref/contrib/Jean-de-Hermalle-dit-l-Agneau-_11011390.htm
Dank
Onze dank gaat uit naar de vereniging Cercle
archéologique Hesbaye-Condroz,
en nog belangrijker, naar Virginie Delvaux en Paul Renoir
†, Georges Plumier
†, Emile Desmet, Jules Feron, Léon Verdin,
Cyrille Meunier † 29/4/2007, Patrick Hoyoux
†,
François Delchambre, Robert Streel en Jacques Berten voor de
documenten zij waren bereid om ons geven of lenen, en voor de
herinneringen die zij ons hebben gegeven.Wegens het verdwijnen van een groot deel van de archieven in de jaren 1980, konden we niet zonder hun hulp enkele delen van de recente dorpsgeschiedenis opnieuw samenstellen.
Het spreekt vanzelf dat wij altijd op zoek naar oude documenten op Hermalle zijn.
Contact : info[apenstaartje]hermalle-sous-huy.be
|
Deze website is auteursrechtelijk beschermd. De teksten en/of beelden kunnen niet gekopieerd worden, behalve toen het expliciet vermeld is dat ze uit het publieke domein komen of onder GNU Vrije Documentatie Licentie zijn (met link naar het betreffende werk). Vzw V.V.V. van Hermalle-sous-Huy (La Rawète) in de "Ferme Castrale" van Hermalle-sous-Huy |
|